Қазақстанда 2022 жыл саяси жүйені жаңғырту белгісімен өтті: Президент билігінің бір жеті жылдық мерзімі енгізілді; Конституцияға өзгерістер енгізу бойынша референдум өтті, Парламенттің рөлі күшейтілді, Конституциялық сот қайта құрылды, кезектен тыс президенттік сайлау өтті.
Саяси партияларды тіркеу тәртібі де оңайлатылды-олардың шегі 20 мыңнан 5 мың мүшеге дейін төмендетілді; ал саяси бірлестіктің Мәжіліске өтуі үшін қазір сайлаушылардың 5% (7% орнына) дауысы жеткілікті (дауыс беруге қатысқандар санынан).
Депутаттық мандаттарды бөлу кезінде әйелдер, жастар және ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін 30 пайыздық квота бекітілді.
Сайлау циклі 2023 жылы парламенттің төменгі палатасы мен жергілікті өкілді органдарға сайлауды жалғастырды, олар жаңа модель бойынша өтті. Инновациялар партиялар мен кандидаттардың жергілікті билік орындарына және орындарына бәсекелестігін күшейтті.
Содан кейін осы онжылдықтарда президенттік сайлаудан басқа тікелей сайлаудан бас тартқан халық саяси партиялардың атынан шыққан адамдарға ғана емес, өзін-өзі ұсынушыларға да дауыс берді.
Өткен мәслихат сайлауы осы жаңалықтардың дұрыстығын көрсетті. Мәслихаттарда жаңа жарқын тұлғалар пайда болды.
Бүгінде мәслихат депутаттары сайлаушылармен тікелей байланыс орнатып, жазалардың орындалуы бойынша есеп береді. Сессиялар қызу пікірталаста өткізіле бастады. Егер бұрын мәслихат депутаттары көзге көрінбейтін қайраткерлер болса, олардың корпусы өңірлердің басшыларына аса сын көзбен қарамайтын адамдардан құралған болса, енді жергілікті әкімдіктердің барлық ұсыныстары бірқалыпты өтпейді.
Саяси бәсекелестіктің күшеюі туралы бүгін және барлық деңгейдегі мәслихаттар депутаттарының ІІ республикалық форумында айтылды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев референдум қорытындысы бойынша 2022 жылы Конституцияға маңызды түзетулер енгізілгеніне тоқталды.
«Парламенттің рөлі айтарлықтай күшейтілді. Биліктің барлық тармақтарының, оның ішінде жергілікті өкілді органдардың қызметін жетілдіру жөнінде нақты шаралар қабылданды. Атап айтқанда, қазір облыстық мәслихаттарға сайлау аралас жүйе бойынша өткізіледі, ал аудандық депутаттар тек мажоритарлық жүйе бойынша сайланады. Бұл қадам біздің елімізді демократияландыру жолында ілгерілетуге серпін бергеніне сенімдімін.
Жаңа ережелер бойынша өткен соңғы сайлау мәслихаттарды жаңартуға мүмкіндік берді. Депутаттық корпусқа алты саяси партияның өкілдері кірді. Қазіргі уақытта партиялық тізімдер бойынша сайланған депутаттар мәслихат мүшелерінің оннан бір бөлігін ғана құрайды. Қалғандары бір мандатты округтер бойынша сайланды. Депутат болып 434 өзін — өзі ұсынушы сайланды», — деді Президент.
Бүгінгі форумның қорытындысы бойынша мәслихат депутаттары оларға сенім білдірген сайлаушылардың мүдделерін одан да тиімді қорғайды деп үміттенеміз.
Сырым Өтенов, кәсіпкер.
Фото: Ақорда
