Тұтынушылардың құқықтарын қорғау – Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының маңызды бағыттарының бірі. Осы салада мемлекеттік бақылау жүйесі қолданылады, ол Қазақстан Республикасының «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңының 6-2-бабымен реттеледі. Бақылаудың негізгі мақсаты – заңдылықты қамтамасыз ету, азаматтардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру және кәсіпкерлердің жауапкершілігін арттыру.
Мемлекеттік бақылау органдары
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнаманың сақталуына мемлекеттік бақылауды уәкілетті мемлекеттік органдар мен олардың аумақтық бөлімшелері жүзеге асырады. Бұл органдардың лауазымды тұлғалары Қазақстан Республикасының заңнамасымен, соның ішінде Кәсіпкерлік кодексімен белгіленген өкілеттіктер шегінде әрекет етеді.
Бақылау нысандары
Мемлекеттік бақылау екі нысанда жүзеге асырылады:
1. Жоспардан тыс тексеру – Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жүргізіледі.
2. Субъектіні (объектіні) бармай-ақ профилактикалық бақылау – мемлекеттік органдардан, тұтынушылық дауларды сотқа дейін реттеу субъектілерінен, тұтынушылардың заңды мүдделерін білдіретін өкілдерден, Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы және бұқаралық ақпарат құралдарынан түскен ақпарат пен есептілікті талдау негізінде жүзеге асырылады.
Профилактикалық бақылаудың мақсаты
Профилактикалық бақылау мынаған бағытталған:
• тұтынушылардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру;
• келтірілген зиянды (зақымды) өтеу;
• бақылау субъектілерінің әлеуметтік және мүліктік жауапкершілігін арттыру;
• кәсіпкерлерге әкімшілік жүктемені азайту.
Профилактикалық бақылауды жүргізу тәртібі
• Ақпаратты талдау нәтижелері бойынша уәкілетті орган бақылау субъектісіне бұзушылықтарды жою жөнінде ұсыным жібереді.
• Ұсынымда бұзушылықтарды жою жолдары түсіндіріліп көрсетіледі және ол әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғауға негіз болып табылмайды.
• Ұсыным жеке қолхатпен, поштамен немесе электрондық түрде табыс етіледі.
• Ұсынымды орындау мерзімі – оны алған (хабардар болған) күннен кейінгі 10 жұмыс күні.
• Бұзушылықтармен келіспеген жағдайда, бақылау субъектісі 5 жұмыс күні ішінде уәкілетті органға қарсылық жолдауға құқылы.
• Субъектіні (объектіні) бармай-ақ профилактикалық бақылау жарты жылда бір реттен жиі жүргізілмейді.
Мемлекеттік бақылау субъектілері
Мемлекеттік бақылау субъектілеріне тұтынушыларға тауар сатумен, жұмыстар орындаумен және қызметтер көрсетумен айналысатын сатушылар, өндірушілер және орындаушылар жатады.
Қорытынды
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау азаматтар мен бизнестің мүдделерін теңгерімдеуді қамтамасыз ету құралы болып табылады. Ол тұтынушылардың бұзылған құқықтарын жедел қалпына келтіруге мүмкіндік береді, сонымен қатар кәсіпкерлерге әкімшілік жүктемені азайтып, жауапты әрі адал іскерлік тәжірибенің дамуына ықпал етеді.
