Қазіргі Қазақстан – көпмәдениетті, көпэтносты және поликонфессиялықмемлекет, онда конфессияаралық және этносаралық келісімді нығайту азаматтыққоғам тұрақтылығының негізгі факторларының бірі болып табылады.
Маңызды бағыттарының бірі этносаралық және конфессияаралық келісім үлгісі болып табылатынкөреген ішкі саясатының арқасында Қазақстан бүкіл әлемге танылды. Елімізде егеменді дамудыңалғашқы күндерінен бастап конфессияаралықжәне этносаралық келісімді нығайту мәселесібасымдыққа ие болды. Бүгінгі таңда Қазақстан этностық бірегейлікті сақтай отырып, барлықэтностардың тең мәдени дамуы мен өзін-өзі жүзегеасыруын қамтамасыз ететін қағидаттарғанегізделген этносаралық және мәдениетаралықөзара іс-қимылды білдіретін қоғам болыптабылады. Қазіргі әлем этникалық мәдениеттердіңөзара әрекеттесу және өзара әсер ету теориясыболып табылатын жаһандану ықпал ететінэтностардың интеграциясы, консолидациясыпроцестерімен сипатталады. Қазақстанның қазіргіэтнореалиялары үшін этнобірлесу процестерініңең үлкен маңызы бар, олар үш негізгі түргебөлінеді: консолидация, ассимиляция, этносаралық интеграция. Этносаралық және конфессияаралық қатынастарды зерттеу үшінаккультурация процесі маңызды, өйткені олассимиляциядан айырмашылығы этникалықбірегейлікті сақтайды. ХХІ ғасырда этникалықөзіндік сананың өсуі, этномәдени бірегейліктіңқалыптасуы сияқты объективті, табиғи процестердамыды. Қазіргі Қазақстандағы этномәденибірегейлік процесі қоғамдағы сол немесе басқаэтностардың рөлінің артуы, оны басқа этностарданерекшелендіретін ерекше белгілерді іздеуменсипатталады.
Діни руханияттың жаңғыруы жағдайында дін этномәдени бірегейлік факторы болып табылады. Қазіргі қазақ қоғамында этномәдени бірегейліктіңфакторлары республикада тұратын этностардыңислам, христиан және басқа да діни сенімдеріболып табылады.
Қазіргі қазақ қоғамының маңызды белгілерінің бірі– этностардың менталитетінде көрініс тапқанэтникалық мәдениеттер мен құндылықтардың сан алуандығы, олардың мәдени ерекшелігі, ұлтаралық келісім. Әртүрлі мәдениеттердегіқұндылықтар ерекше сипатқа ие, нәтижесіндежалпы адамзат үшін әмбебап мәдени кодтыбілдіру мүмкін емес, оларды бөлек талдау ғанақоғам үшін де, ғылым үшін де пайдалы болады. Тұлғалық қасиеттерде көрінетін негізгі руханинегізсіз, адамның қатысуынсыз рухани мәдениетте, оның құндылық негізі де ұзақ уақыт бойысақталып, өмір сүре алмайды. Рухани мәдениеттіңөміршеңдігі материалдық мәдениетпенсалыстырғанда әлдеқайда ұзағырақ, ол сыртқыәсерге ұшырағандықтан өте тез «жарамсыз күйге» түседі. Рухани мәдениет мәдениеттің ішкі әлемінбілдіретіндіктен, әлдеқайда ұзақ сақталады, өйткені ол Адам өзіне қабылдайтын сыртқыәсерлерден қорғалған, содан кейін өзі арқылы өтіп, мәдениеттің сыртқы әлеміне жобалайды. Руханижаңғыру – қазіргі қазақстандық қоғамның маңыздыбағыты, өйткені руханиятсыз адам өмірінің мән-мағыналық факторларын бағалаудың, ұрпақтарарасындағы байланысты орнатудың, мәденидәстүрлер мен құндылықтардың сабақтастығынсақтаудың нақты мүмкіндігі жоқ. Әрбір этностыңрухани құндылықтарының рөлі және оларды сақтаудың демократиялық қоғам құру мен мемлекеттің гүлденуі үшін маңызы көптеген ұлыойшылдардың нысанасына айналды. Тарихи даму ағымында ұсынылған рухани құндылықтар әрэтностың менталитетінде өз көрінісін табады. Дін – мәдениеттің рухани-адамгершілікқұндылықтарының негізгі қайнар көзі. Онда адамөзінің болмысы мен тағдырының негізгі мәселелеріне, жоғары экзистенциалдық мәндермен құндылықтарды жүзеге асыруға бұрылады. Адам әлемге, оның тәртібі мен құпиясына қосылумүмкіндігін алады, оның жалпы контексіне, байланыстарының мазмұнына енеді. Дін – мәдениеттің маңызды тірегі. Бүкіл адамзаттыңдамуындағы рухани іргетас ретіндегі діннің рөліарта түскені анық.
Дін әлеуметтік-мәдени құбылыс ретіндемәдениеттің гуманистік миссиясын орындайды. Посткеңестік кеңістікте мәдени бірегейлікке иеболу жағдайында дін әлеуметтік интеграцияныңқұралы ғана емес, сонымен бірге әлемді игерудіңерекше тәсілі болып табылады. Дін ғылымғақарағанда адамға түсінікті, оның нақты адамимәселелеріне жақын, жүрегіне, сезіміне сөйлейтін, моральдық-этикалық көңіл-күйді байланыстыратынтілде сөйлейді. Бұл тұрғыда қоршаған шындықтың, дүниенің рухани-практикалық дамуы ұсынылып, мәдениеттің құндылық-семантикалық бірлігіндекөрініс табады. Мәдениетте қалыптасқанқұндылықтар жүйесі халықтың ұлттық-мәдениболмысының маңызды шартына айналды. Рухани-адамгершілік құндылықтардың ең бай материалы адамның өзін-өзі таныту және руханимүмкіндіктерін беру құралы болып табылатынпоэзия, эпос, тіл, ауызекі халық шығармашылығы, т.б. Этностың рухани құндылықтары ғасырларбойғы жасампаздық пен жасампаздық қызметінің нәтижесі. Рухани мәдениет әрбір адамның ішкі дүниесін және оның рухани құндылықтардыжасаудағы қызметін білдіреді, оған ғалымдардың, жазушылардың, өнер қайраткерлерінің, заңшығарушылардың еңбектерін жатқызуға болады. Рухани қызмет өнімдері немесе руханиқұндылықтар — кітаптар, кенептер, әдет-ғұрыптармен дәстүрлер, ауызша поэзиялық өнер және т.б. қазіргі қазақтардың діни синкретизмін көрсетеді. Рухани мәдениет қоғамдық сананың әртүрліформалары арқылы көрінеді және өнерде, әдеби, сәулет және басқа да ескерткіштерде, адамқызметінің нәтижелерінде бейнеленеді. Мақал-мәтелдер, сөз және халық даналығының басқа да үлгілері рухани мәдениеттің құрамдас бөлігі бола отырып, өмір динамикасына сәйкес келетіндүниетанымның қайталанбас қабілеттері мен тұтастығын сипаттап қана қоймай, адамғамақсатты түрде әсер ететін, қоғамда үлкен рухани-адамгершілік әлеует алып, құндылық бағдарқұралы ретінде әрекет етеді. Қазіргі заманныңбасты мәселелерінің бірі – Қазақстанда тұратынэтностардың жаңа руханиятын тәрбиелеу және қалыптастыру.
Қазіргі Қазақстандағы көпмәдениетті білім беру өскелең ұрпақты толеранттылыққа, басқаэтностардың, оның ішінде діни топтардың мәдениқұндылықтарына құрметпен қарауға тәрбиелеугеықпал етуі тиіс. Қазіргі жағдайда Қазақстан этностарының рухани келісімі мен мәденибірлігінің мызғымас рухани негізі қандайқұндылықтар, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар жүйесіболып табылады деген сұрақ өзекті бола түсуінебайланысты этностардың бай мәдени мұрасындамыту қажеттілігі туындауда.
https://zhasalash.kz/news/etnosaralyq-zhane-konfessiyaaralyq-kelisim-qazaqstannyn-turaqty-damuynyn-negizi-23531/
